تفاوت اوپک و اوپک پلاس
اوپک دقیقا چیست و چرا تاسیس شد؟
سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) در سال ۱۹۶۰ با هدف هماهنگی سیاست‌های نفتی کشورهای عضو و ایجاد ثبات در بازار جهانی نفت تأسیس شد. اعضای مؤسس شامل ایران، عراق، کویت، عربستان سعودی و ونزوئلا بودند. اوپک تلاش می‌کند با تنظیم میزان تولید نفت خام، از نوسانات شدید قیمت جلوگیری کرده و منافع اقتصادی اعضا را حفظ کند.
نقش تاریخی اوپک در بحران نفتی دهه ۷۰ میلادی، قدرت واقعی آن را به جهان نشان داد. این سازمان یکی از بازیگران کلیدی بازار جهانی انرژی است؛ اما در سال‌های اخیر با چالش‌های متعددی مواجه شده است.
اعضای اوپک چه کشورهایی هستند؟
در حال حاضر، اوپک ۱۳ عضو دارد که همگی از تولیدکنندگان بزرگ نفت در جهان محسوب می‌شوند. این کشورها عبارتند از:
1. ایران
2. عربستان سعودی
3. عراق
4. کویت
5. ونزوئلا
6. الجزایر
7. لیبی
8. نیجریه
9. آنگولا
10. گینه استوایی
11. کنگو
12. امارات متحده عربی
13. گابن
تصمیم‌گیری‌های اوپک به‌صورت جمعی و در نشست‌های منظم انجام می‌شود. اما لازم به ذکر است که سهم تولید و نفوذ سیاسی اعضا یکسان نیست.
اوپک پلاس چیست و چه کشورهایی در آن عضو هستند؟
اوپک‌پلاس یک ائتلاف گسترده‌تر از اوپک است که در سال ۲۰۱۶ شکل گرفت. در این ائتلاف، کشورهای تولیدکننده بزرگی که عضو رسمی اوپک نیستند (مثل روسیه)، برای تنظیم بازار با اعضای اوپک همکاری می‌کنند.
مهم‌ترین اعضای غیراوپکی اوپک‌پلاس عبارتند از:
14. روسیه
15. مکزیک
16. قزاقستان
17. مالزی
18. بحرین
19. سودان
20. و دیگر تولیدکنندگان مستقل
هدف از ایجاد اوپک‌پلاس، مقابله با بحران عرضه و سقوط قیمت نفت در سال‌های اخیر بود. این ائتلاف، نقش مهمی در ثبات بازار نفت پس از بحران کرونا ایفا کرد.
تفاوت اوپک و اوپک‌پلاس در چیست؟
اوپک یک سازمان رسمی بین‌دولتی با ساختار مشخص و اعضای دائم است. اما اوپک‌پلاس، یک ائتلاف موقت و توافقی میان اوپک و برخی کشورهای غیراوپکی برای تنظیم عرضه نفت به بازار است.
- اوپک = ۱۳ کشور عضو رسمی
- اوپک‌پلاس = اوپک + ۱۰ کشور تولیدکننده دیگر
- تفاوت مهم دیگر، میزان تعهد و نقش سیاسی اعضاست. در اوپک، تصمیمات الزام‌آور و رسمی‌اند؛ اما در اوپک‌پلاس، توافق‌ها بیشتر بر پایه تفاهم دوجانبه صورت می‌گیرد.
چرا نشست‌های اوپک‌پلاس بر قیمت نفت اثر می‌گذارد؟
هر تصمیم اوپک‌پلاس درباره افزایش یا کاهش تولید نفت، به‌سرعت بر بازار جهانی تأثیر می‌گذارد. علت آن هم ساده است:
- اعضای این ائتلاف بیش از ۴۰٪ نفت جهان را تولید می‌کنند.
- وقتی اوپک‌پلاس تولید را کاهش می‌دهد، عرضه کمتر می‌شود و قیمت بالا می‌رود.
- وقتی تولید را افزایش می‌دهد، عرضه بالا می‌رود و قیمت کاهش پیدا می‌کند.
- معامله‌گران بازار انرژی، نشست‌های اوپک‌پلاس را با دقت دنبال می‌کنند چون تصمیمات آن‌ها نقش تعیین‌کننده‌ای در بازار دارد.
آیا اوپک هنوز قدرت دارد؟ یا روسیه پررنگ‌تر شده؟
در گذشته، اوپک تنها قدرت تنظیم بازار نفت بود. اما امروزه نقش کشورهایی مثل روسیه (در قالب اوپک‌پلاس) پررنگ‌تر شده است. عربستان سعودی همچنان رهبر اوپک است. روسیه، با تولید بالا و نفوذ سیاسی، تأثیرگذارترین عضو غیراوپکی محسوب می‌شود. به‌عبارتی، قدرت بازار میان چند بازیگر تقسیم شده است و تصمیم‌گیری‌ها بیش از گذشته نیازمند اجماع و مذاکره‌اند. آینده اوپک‌پلاس وابسته به پایداری این اتحاد و تحولات ژئوپلیتیکی خواهد بود.
مهم‌ترین تصمیمات تاریخی اوپک کدام‌اند؟
برخی تصمیمات اوپک تأثیر بزرگی بر بازار جهانی گذاشتند:
- ۱۹۷۳: تحریم نفتی علیه غرب به‌دلیل حمایت از اسرائیل
- ۲۰۱۴: تصمیم به عدم کاهش تولید با وجود سقوط قیمت نفت
- ۲۰۱۶: همکاری رسمی با روسیه و شکل‌گیری اوپک‌پلاس
- ۲۰۲۰: کاهش تاریخی تولید به‌دلیل افت تقاضای ناشی از کرونا
این لحظات، قدرت و نفوذ واقعی اوپک در بازار را نشان می‌دهند.
آیا اوپک‌پلاس همواره در تحقق اهداف خود موفق بوده است؟
خیر، عملکرد اوپک‌پلاس همواره یکدست و بدون چالش نبوده است. هماهنگی میان اعضا در برخی دوره‌ها با دشواری‌هایی همراه بوده که عمدتاً به دلایل زیر بازمی‌گردد:
- افت قیمت نفت و تمایل برخی کشورها به افزایش تولید برای جبران درآمد
- تنش‌های سیاسی و رقابت‌های منطقه‌ای میان برخی اعضا
- عدم پایبندی برخی کشورها به تعهدات تعیین‌شده در سهمیه‌بندی تولید
با این حال، تجربه کاهش بی‌سابقه تولید در سال ۲۰۲۰ در واکنش به بحران کرونا نشان داد که این ائتلاف در شرایط بحرانی می‌تواند به اجماع مؤثر برسد و نقش مهمی در مدیریت بازار ایفا کند.
جمع‌بندی:
سازمان اوپک و ائتلاف گسترده‌تر اوپک‌پلاس، طی دهه‌های گذشته نقش کلیدی در مدیریت بازار جهانی نفت ایفا کرده‌اند. از تحریم‌های تاریخی دهه ۷۰ میلادی تا توافق‌های کاهش تولید در دوران بحران کرونا، تصمیمات این نهادها بارها جهت حرکت بازار را تغییر داده‌اند. هرچند در سال‌های اخیر با ظهور تولیدکنندگان جدید، تحولات ژئوپلیتیکی و کاهش هماهنگی میان اعضا، قدرت سنتی اوپک با چالش‌هایی مواجه شده، اما این سازمان همچنان یکی از بازیگران اصلی بازار انرژی محسوب می‌شود. پایداری ائتلاف اوپک‌پلاس، توانایی در مدیریت عرضه، و هماهنگی سیاسی میان اعضا، سه عامل کلیدی برای حفظ تأثیرگذاری این نهاد در آینده خواهند بود. در دنیایی که انرژی به ابزاری ژئوپلیتیکی تبدیل شده، نقش اوپک و شرکای آن در تعیین قیمت و امنیت عرضه نفت، همچنان غیرقابل انکار است.
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.