افزایش مصرف گاز طبیعی در پتروشیمیها؛ تهدیدی برای رقابتپذیری یا فرصتی اقتصادی؟
در سالهای اخیر، مصرف گاز طبیعی در صنایع پتروشیمی ایران با رشد چشمگیری همراه بوده است. این روند، همزمان با توسعه زیرساختهای پتروشیمی و افزایش صادرات محصولات، باعث شده تا گاز طبیعی به یکی از مهمترین عوامل تعیینکننده در رقابتپذیری این صنعت تبدیل شود. در این مقاله، به بررسی اثرات وابستگی به گاز طبیعی به عنوان خوراک پتروشیمی، ریسکهای فصلی در عرضه گاز و راهکارهای کاهش آسیبپذیری در برابر این چالشها میپردازیم.
گاز طبیعی؛ خوراک ارزان اما پرریسک در صنعت پتروشیمی
گاز طبیعی بهدلیل قیمت پایین، دسترسی گسترده و کارایی بالا در تولید متانول، اوره و الفینها، تبدیل به خوراک اصلی بسیاری از مجتمعهای پتروشیمی ایران شده است. با این حال، اتکای صرف به گاز طبیعی، بهویژه در شرایطی که عرضه آن با نوسان مواجه میشود، میتواند منجر به کاهش پایداری تولید و تضعیف جایگاه ایران در بازار جهانی پتروشیمی شود.
بحران تأمین گاز در زمستان؛ تهدید جدی برای زنجیره تولید
در فصل زمستان، افزایش مصرف خانگی گاز باعث محدودیت در تأمین گاز صنایع میشود. این مسئله به کاهش ظرفیت تولید مجتمعهای پتروشیمی، افزایش هزینههای تولید و اختلال در زنجیره تأمین منجر شده است. بهعنوان نمونه، در سالهای اخیر شرکت ملی گاز ایران ناچار به کاهش یا قطع گاز خوراک برخی مجتمعها در فصل سرما شده است که این موضوع تأثیر منفی مستقیم بر صادرات و سودآوری صنایع پتروشیمی گذاشته است.
تأثیر وابستگی به گاز طبیعی بر رقابتپذیری جهانی پتروشیمی ایران
وابستگی شدید پتروشیمیهای ایران به گاز طبیعی، در حالی که رقبایی چون عربستان، آمریکا و قطر از خوراک متنوعتری مانند نفتا، NGL و LPG استفاده میکنند، موجب کاهش انعطافپذیری عملیاتی و افزایش ریسک در زمان بحران میشود. در بازار رقابتی پتروشیمی جهانی، تأخیر در تحویل محصولات یا نوسانات تولید، میتواند بهسرعت منجر به از دست دادن مشتریان خارجی و سهم بازار شود.
راهکارهای کاهش ریسک وابستگی به گاز طبیعی در پتروشیمی
برای کاهش آسیبپذیری ناشی از افزایش مصرف گاز در صنعت پتروشیمی، لازم است رویکردهای استراتژیکی اتخاذ شود: 1. تنوعبخشی به خوراک پتروشیمیها استفاده از خوراک جایگزین مانند میعانات گازی، نفتا یا حتی ضایعات بازیافتی میتواند سهم گاز طبیعی در خوراک صنایع را کاهش دهد و پایداری تولید را ارتقا دهد. 2. توسعه ذخیرهسازی گاز طبیعی ایجاد مخازن ذخیرهسازی گاز در کنار مجتمعهای پتروشیمی، بهویژه در مناطق جنوبی کشور، امکان تأمین پیوسته خوراک در فصول سرد را فراهم میکند. 3. بهینهسازی مصرف گاز و ارتقاء بهرهوری انرژی نوسازی تجهیزات و بهینهسازی فرآیندهای تولیدی میتواند مصرف گاز را کاهش داده و بهرهوری را افزایش دهد. 4. تضمین امنیت عرضه از طریق سیاستگذاری هوشمند دولت باید با تعیین سیاستهای حمایتی و مشوقهای مالیاتی، تأمین خوراک پتروشیمیها را در اولویت حفظ کرده و از بروز اختلال در تولید جلوگیری کند.
راهکارهای کاهش ریسک وابستگی به گاز طبیعی در پتروشیمی
به کارگیری فناوریهای هوشمند برای کاهش وابستگی گازی در پتروشیمی
قسمت چشمگیری از هزینههای انرژی در واحدهای تولیدی مربوط به فرآیندهای حرارتی و جداسازی گازهاست. استفاده از فناوریهایی همچون بازیافت حرارت، توربینهای راندمانبالا، و سیستمهای یکپارچه کنترل انرژی می تواند مصرف گاز را تا ۱۰ تا ۲۰ درصد کاهش دهد. سرمایهگذاری در این فناوریها علاوه بر کاهش وابستگی خوراکی، بازگشت اقتصادی سریعی نیز برای مجتمعها ایجاد میکند.
جمعبندی:
وابستگی به گاز، نیازمند مدیریت هوشمندانه در حالیکه گاز طبیعی نقش کلیدی در توسعه صنعت پتروشیمی ایفا میکند، اتکای مطلق به این خوراک میتواند در بلندمدت پایداری تولید، صادرات و سودآوری را تهدید کند. اتخاذ سیاستهای تنوعبخشی به خوراک، افزایش ذخایر فصلی، ارتقای بهرهوری و برنامهریزی برای امنیت عرضه، میتواند این تهدید بالقوه را به یک فرصت پایدار تبدیل کند.
