چرخش ارمنستان به سوی ایران برای کاهش وابستگی انرژی به روسیه

چرخش ارمنستان به سوی ایران برای کاهش وابستگی انرژی به روسیه

در شرایطی که ارمنستان به تدریج از متحد استراتژیک سنتی خود، روسیه دور می شود، به طور آزمایشی در حال بررسی مشارکت های عمیق تر با کشورهایی مانند فرانسه و ایالات متحده و سپس ایران است. تهران و ایروان از اوایل دهه 1990 از روابط صمیمانه و حتی گرم برخوردار بوده اند. اکنون به نظر می رسد که این پیمان آماده توسعه بیشتر است، اما ژئوپلیتیک این مساله را به یک پیشنهاد پیچیده تبدیل می کند.

روابط بین ارمنستان و ایران

جذابیت توسعه روابط و همکاری ها بین دو کشور، بیشتر در اعداد مشهود است. همانطور که آرمن گریگوریان، دبیر شورای امنیت ارمنستان در مصاحبه ای که در 14 نوامبر پخش شد به تلویزیون دولتی ارمنستان گفت، تجارت بین ارمنستان و ایران در حال رونق است. وی افزود: در سال 2021، حجم مبادلات تجاری دو کشور به 350 میلیون دلار رسیده است و انتظار می رود این رقم تا سال آینده به یک میلیارد دلار برسد.

گریگوریان این مساله را چیزی فراتر از ایجاد رفاه می داند و معتقد است که روابط اقتصادی دو کشور از نظر امنیتی مهم است. مصاحبه دیگری از چند روز قبل، این بار توسط مهدی سبحانی، سفیر تازه منصوب شده ایران در ارمنستان، با خبرگزاری مستقل سیویل نت مستقر در ایروان، زمینه بیشتری را برای این دیدگاه ارائه کرد.

سبحانی به ایده کاهش وابستگی انرژی ارمنستان به روسیه توسط ایران اشاره کرد. در یک توافق دوجانبه سودمند، دو کشور در ماه اوت توافق کردند که قرارداد موجود را تمدید کنند که به موجب آن ارمنستان در ازای تامین گاز طبیعی برق ایران را تامین می کند. این قرارداد از سال 2009 برقرار بوده و قرار بود در سال 2026 به پایان برسد، اما اکنون به شکل ظاهراً بهبود یافته حداقل تا سال 2030 ادامه خواهد داشت.

سبحانی گفت: به لطف آن توافق می‌توانیم واردات برق از ارمنستان به ایران را در ازای گاز افزایش دهیم، سه یا چهار برابر کنیم. خط لوله گاز ایران-ارمنستان، همان ابزاری که می‌توان از آن برای جدا کردن ارمنستان از گاز مسکو استفاده کرد، از سال 2015 متعلق به غول گاز روسیه گازپروم است. بنابر این روسیه می تواند در مسیر توسعه این خط لوله سنگ اندازی کند.

حتی زمانی که خط لوله در حال طراحی بود، مسکو با موفقیت اصرار داشت که قطر آن به 700 میلی‌متر محدود شود – کمتر از 1420 میلی‌متر که در ابتدا در نظر گرفته شده بود – به عنوان راهی برای اطمینان از اینکه حجم مازاد گاز ایران به کشورهای ثالث فروخته نمی‌شود. این اصلاح فنی حجم خط لوله را به 2.3 میلیارد متر مکعب در سال محدود کرد. در نهایت، گازپروم تمام زیرساخت های توزیع گاز ارمنستان را به طور کامل خریداری کرد. با این حال، فقط انرژی نیست که معامله می شود.

برای تسریع در سایر مبادلات انسانی و تجاری، یک بزرگراه حیاتی فرامرزی که از منطقه سیونیک جنوبی ارمنستان عبور می کند، در حال ارتقاء اساسی است. در ماه اکتبر، دولت ارمنستان قراردادی 215 میلیون دلاری با دو شرکت ایرانی – گروه بین‌المللی آباد راهان پارس ایرانیان و تونل ساد آریانا – برای انجام این کار منعقد کرد. پس از اتمام، این جاده به رانندگان امکان می دهد تا از آگارک، در مرز ایران، رانندگی کنند و حدود 32 کیلومتر به سمت شمال از طریق مناطق کوهستانی از طریق 17 پل و از طریق دو تونل ادامه دهند.

اگرچه ایران پیوسته حاکمیت آذربایجان بر قلمرو قره باغ کوهستانی را تأیید کرده است، با این حال به نظر می رسد اغلب بی سر و صدا از منافع ایروان حمایت می کند. در حال حاضر کشمکش بر سر راهگذر زنگزور ادامه دارد.  پس از جنگ دوم قره باغ در سال 2020، آذربایجان بخش های وسیعی از خاک، از جمله تمام مرزهای خود با ایران را مجددا تصاحب کرد. پس از آن، باکو مجدداً تمایل خود را برای توسعه مسیر حمل و نقل در لبه جنوبی ارمنستان – کریدور زنگزور – به منظور ایجاد پل ارتباطی با قلمرو اصلی خود با منطقه نخجوان اعلام کرد.

ایران در این شرایط خارج از موقعیت استراتژیک منافع شخصی خود عمل می کند. این کشور مشتاق است از ایجاد یک کریدور فیزیکی در حاشیه شمالی خود جلوگیری کند که جهان ترک را متحد می کند و به طور بالقوه دسترسی آن را به ارمنستان و نقاط شمالی را قطع می کند. سبحانی در گفت و گوی این ماه بار دیگر قاطعانه مخالفت ایران با کریدور زنگزور را تکرار کرد.

وی گفت: «موضع ما در این مورد در سطحی اعلام شده است که هیچکس نمی تواند آن را تغییر دهد. این موضع رهبر معظم انقلاب ماست که خیلی صریح فرموده اند که ما هیچ تغییر مرزی و ژئوپلیتیکی را نمی پذیریم . با این حال، منافع ایران و ارمنستان در مورد حضور بازیگران فرامنطقه ای در قفقاز جنوبی، از جمله در موضوع میانجیگری با آذربایجان، متفاوت است.

حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران نیز اخیراً به صراحت در این باره گفت: حضور بیگانگان در منطقه نه تنها مشکلاتی را حل نمی کند بلکه شرایط را پیچیده می کند.ارمنستان به طور فزاینده ای از میانجیگری ایالات متحده و اتحادیه اروپا حمایت می کند، اما تهران مایل است مسائل را منحصراً توسط بازیگران منطقه حل و فصل کند.

بر این اساس، ایران از ابتکار سال 2021 برای ایجاد فرمت 3+3 برای گفتگوها که شامل سه کشور قفقاز جنوبی – ارمنستان، آذربایجان و گرجستان – و سه قدرت منطقه‌ای مجاور روسیه، ترکیه و ایران است، استقبال کرده است. در حال حاضر جلسات متعددی در این قالب برگزار شده است که آخرین آن در 23 اکتبر در تهران برگزار شد. اما به نظر می رسد پیشرفت کمی از آنها به دست آمده است.

اختصاصی بازار نفت و گاز / پتروشیمی