منابع نفت و گاز دریای خزر

منطقه دریای خزر یکی از قدیمی ترین مناطق نفت خیز جهان است و به سرعت به عنوان قطب تولید گاز طبیعی در حال رشد است. دریای خزر، بزرگترین حجم آبی داخلی جهان، تقریباً به اندازه ژاپن است. جنوب خزر عمیق‌ترین بخش است و دارای پربازده‌ترین میادین نفت و گاز است.

این منطقه دارای ذخایر قابل توجه نفت و گاز طبیعی از ذخایر فراساحلی در خود دریای خزر و میادین خشکی در حوضه خزر است. اهمیت منطقه خزر به‌عنوان یک تولیدکننده گاز طبیعی که به‌طور سنتی یک منطقه نفت‌خیز است، به سرعت در حال افزایش است.

این گزارش به تجزیه و تحلیل نفت و گاز طبیعی در منطقه خزر می پردازد که عمدتاً بر کشورهای ساحلی دریای خزر (روسیه، آذربایجان، قزاقستان، ترکمنستان و ایران) تمرکز دارد.

با دسترسی چندین کشور تازه استقلال یافته به ذخایر با ارزش هیدروکربن، کشورهای مختلف رویکردهای متفاوتی را برای توسعه منابع انرژی این منطقه اتخاذ کرده اند. در عین حال، عدم همکاری منطقه‌ای بین دولت‌ها و گزینه‌های اندک صادراتی منابع هیدروکربنی خزر، توسعه منابع نفت و گاز طبیعی خزر را کند کرده است.

ترکیبی از سرمایه گذاری خارجی و افزایش قیمت انرژی به کشورهای ساحلی این امکان را داد که از انحراف استخراج نفت برای مصارف محلی به تامین بازارهای نفت منطقه ای و جهانی روی آورند.

توانایی کشورها برای صادرات حجم بیشتری از نفت خام و گاز طبیعی خزر به سرعت افزایش تقاضای انرژی داخلی در آن کشورها، سرعت ایجاد زیرساخت‌های صادراتی اضافی به بازارهای جهانی و سرمایه گذاری کافی بستگی دارد.

اگرچه ایران در کنار دریای خزر است و یکی از کشورهای ساحلی خزر است، اما این گزارش عمدتاً بر دارایی‌های دریایی ایران متمرکز است، زیرا از نظر زمین‌شناسی خزر به منتهی الیه شمالی ایران ختم می‌شود. مراکز اصلی تولید نفت و گاز طبیعی ایران هم از حوزه های دریای خزر و هم از شبکه زیرساخت انرژی منطقه ای دور هستند.

ایران تنها کشور ساحلی دریای خزر است که بخشی از اتحاد جماهیر شوروی نبود. ایران در اواسط دهه 1990 شروع به فعالیت در بخش نفت و گاز طبیعی به روی سرمایه گذاری خارجی کرد، اگرچه تحریم های بین المللی دخالت بین المللی را محدود کرده است.

شرکت ملی نفت ایران (NIOC)، تحت نظارت وزارت نفت، مسئولیت کلیه پروژه‌های نفتی بالادستی را بر عهده دارد که زیرساخت‌های تولید و صادرات را در بر می‌گیرد. شرکت ملی نفت ایران از طریق زیرمجموعه خود، شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده های نفتی ایران (NIORDC)، شبکه های پالایشی و توزیع داخلی را نیز کنترل می کند، اگرچه از نظر عملکردی، بین بخش های بالادستی و پایین دستی جدایی وجود دارد.

میادین نفت و گاز طبیعی خزر نسبتاً دور از بازارهای صادراتی قرار دارند و به زیرساخت های گران قیمت برای انتقال نفت به بنادری نیاز دارند که می تواند به بازارهای جهانی برسد.

صادرات نفت و گاز طبیعی متکی به شبکه های قدیمی خط لوله شوروی است. این وابستگی زمانی که همه کشورهای ساحلی بخشی از اتحاد جماهیر شوروی بودند و این خطوط لوله نیازهای شوروی را تامین می کردند اهمیتی نداشت.

پس از استقلال، کشورها می توانند از موقعیت جغرافیایی خود به عنوان ابزار چانه زنی در تعیین مسیرهای صادراتی منابع خزر استفاده کنند. به عنوان مثال، قزاقستان در سال 1997 با چین موافقت کرد تا یک خط لوله نفتی قزاقستان – چین را با تامین مالی چین بسازد، اولین خط لوله ای که مستقیماً نفت از آسیای مرکزی به چین وارد می کند.

اختصاصی بازار نفت گاز پتروشیمی

منبع: EIA