تولید صیانتی از منابع نفت و گاز

تولید صیانتی از منابع نفت و گاز کلیه عملیاتی که منجر به برداشت بهینه و حداکثری ارزش اقتصادی تولید از منابع نفتی کشور در طول عمر منابع مذکور می شود و باعث جلوگیری از اتلاف ذخایر در چرخه تولید نفت براساس سیاست های مصوب می گردد.

تولید صیانتی چیست؟

تولید صیانتی هیدروکربور یکی از واژگان پرکاربرد در دنیای امروز صنعت نفت است به جرئت میتوان این واژه را جزو واژگان سهل و ممتنع طبقه بندی کرد سهل از این جهت که در بادی امر یک مفهوم ذهنی و بدیهی را القاء میکند اما ممتنع از این جهت که ذکر مصادیق و مؤلفه های تولید صیانتی دشوار است یکی از مصادیق مهم دشواری بیان مفهوم واژه ی تولید صیانتی بار میان رشته ای آن است. از این منظر که تحقیق پیرامون تولید صیانتی لازمه حرکت میان شاخه های دانش است برای مثال نه میتوان با روش تحقیق مبتنی بر علوم انسانی صرف به آن پاسخ داد و نه با بررسی فنی و مهندسی مطلق لذا اگر هدف تبیین ویژگیهای تولید صیانتی در حد قابل قبول باشد لاجرم حرکت میان رشته های مختلف علوم اجتناب ناپذیر خواهد بود لذا در مقاله حاضر به حد ضرورت حرکت میان رشته ای در دستور کار بوده است هر چند که سعی شده مطالب فنی با زبان ساده بیان شوند.

الزامات تولید صیانتی

با رویکرد فوق تولید صیانتی ناظر به تولید از مخزن است، مشروط بر اینکه استمرار تولید هیدروکربور باقیمانده در توازن با قابلیت استحصال اولیه با مشکل مواجه نشود با این رویکرد تولید صیانتی را الزاماً از دو جنبه باید مورد بررسی قرارداد:

۱ برداشت از مخزن دبی تولیدی هر چاه با در نظر داشتن ناحیه تحت ریزش آن؛

۲- نگهداشت مخزن تزریق آب و یا گاز امتزاجی غیر امتزاجی به منظور جایگزینی سیال تزریقی در فضاهای تخلیه شده مخزن و ممانعت از کاهش فشار به صورت غیر طبیعی لذا تولید صیانتی الزاماً مترادف با افزایش ضریب بازیافت نبوده بلکه ناظر به جلوگیری از آسیب رساندن به مخزن است، به طوری که میزان سیال قابل استحصال اولیه به روشهای معمول قابل برداشت باشد. اگرچه استحصال میزان هیدروکربور اولیه نیازمند حفظ فشار مخزن است ولی در صورتی که پتانسیلهای کلاهک گازی و آبده ۲۰ مخزن نتوانند به طور کافی نقش حفظ فشار را ایفا کنند نیاز است تا عملیات تزریق سیال صورت گیرد که این تزریق باعث افزایش ضریب بازیافت نهایی نیز خواهد شد؛ بنابراین آنچه از تولید صیانتی استنباط میشود عدم آسیب به برداشت هیدروکربور اولیه قابل استحصال مخزن است به نحوی که با ارزیابی تولید صیانتی در هر زمان شرایط ذیل تحقق پیدا کرده باشند.

الف- نرخ تولید از مخزن به نحوی باشد که به شرایط متعادل مخزن آسیب وارد نگردد و روند تغییرات شرایط سنگ، سیال و زمین آهسته و طبیعی باشد در این زمینه منظور از شرایط متعادل، عدم تغییر شدید و ناگهانی در شاخصهای مخزنی از جمله تراوایی، تخلخل و فشار است؛

ب دبی حداکثری تولید هر چاه باید در حدی باشد که ضریب بازیافت نهایی کل مخزن و هر چاه را کاهش ندهد؛

ج- برنامه توسعه و تولید باید به نحوی تنظیم گردد که موجب از دست رفتن بخشی از تولید نفت و یا میعانات گازی به روشهای معمول نشود؛

د- فضای تخلیهشده مخزن، توسط سیال تزریقی جایگزین گردیده و فشار نواحی مختلف مخزن حفظ گردد؛

ه- نرخ تولید و تزریق، موجب تشکیل رسوبات معدنی، آسفالتین و سیاالت در طول مخزن نگردد؛

و- نرخ تولید و تزریق باید به میزانی باشد که پتانسیلهای مخزن ازجمله کالهک گازی و آبده آسیب ندیده و بتوانند نقش تأمین فشار را ایفا نمایند. بدین منظور میزان تولید و تزریق باید به گونهای باشد که پتانسیل آبده و گاز درون کالهک گازی از چاهها رخ ندهد و درصورتیکه به هر دلیل فنی آب درون آبده یا گاز درون کالهک گازی به چاه تولیدی برسد، حتی االمکان کنترل گردیده و از افزایش میزان تولید آنها جلوگیری به عمل آید.

شاخصهای فنی تولید صیانتی

با توجه به مفاهیم تشریح شده فوق شاخصهای ذیل جهت معیار فنی تولید صیانتی استنباط میگردد.

نرخ برداشت کارا تولید صیانتی، صیانت از مخزن و منافع بین نسلی است. مخزن مانند یک موجود زنده عمل میکند که باید متناسب با رفتار آن پیشگیری مناسب را انجام داد. برای تعیین میزان تولید هر چاه ً مهندسان بهره بردار از منحنیهای »عملکرد جریان ورودی عموما به چاه« و منحنی »عملکرد لوله مغزی« 25( تولیدی( چاه برای تعیین نقطه طبیعی تولید هر چاه استفاده میکنند؛ اما این نقطه بهینه تولیدی است که بر اساس میزان سیال ورودی به چاه و عملکرد تولیدی لوله مغزی تعیین میشود که بدون توجه به پتانسیل تولید صیانتی مخزن بوده و متضمن تولید صیانتی نیست. «حداکثر نرخ کارا» یا «MER» به معنای نرخی از استخراج روزانه استمرار پذیر از نفت یا گاز مخزن است که توسعه اقتصادی و تخلیه آن مخزن را امکان پذیر می سازد بدون آنکه آثار سوئی بر بازیافت نهایی از مخزن داشته باشد به عبارت دیگر، بر اساس این تعریف MER حداکثر نرخی است که میتوان نفت یا گاز را استخراج کرد بدون آنکه به انرژی طبیعی مخزن صدمه وارد گردد. اگر نفت با نرخی بالاتر از حداکثر نرخ بازیافت کارا تخلیه شود آنگاه فشار طبیعی مخزن کاهش یافته و منجر به کاهش حجم بازیافت نهایی از مخزن خواهد شد؛ بنابراین آنچه در تعریف MER نقش اساسی ایفا میکند افت غیر منطقی فشار مخزن است که معمولاً ناشی از برداشت غیر بهینه از هر چاه است.

با توجه به این تعریف معلوم میشود که MER شاخص مناسبی برای تولید بهینه روزانه از هر چاه در هر یک از مراحل تخلیه طبیعی، بازیافت ثانویه و بازیافت ثالثیه بوده و لذا میتوان آن را به عنوان یکی از شاخصهای معتبر در تولید صیانتی در هر مقطع زمانی به حساب آورد. البته این معیار به تنهایی نمایانگر تولید صیانتی نیست، به عبارتی شرط لازم برای تولید صیانتی است اما شرط کافی برای این امر محسوب نمیشود.

همچنین اگر اطلاعاتی در خصوص استانداردهای بین المللی نفت،گاز و پتروشیمی دارید حتما مقاله زیر را مطالعه نمایید:

استانداردهای بین المللی نفت،گاز و پتروشیمی