اتوبوس‌های زرد رنگی که راننده و ترمز ندارند!

به گزارش بازار نفت و گاز و به نقل از اسپیس، فضای اطراف سیاره ما در حال به هم ریخته‌ شدن است. هزاران ماهواره و میلیون‌ها قطعه از زباله‌های فضایی غیر قابل کنترل، در بالای سر ما پرتاب می‌شوند و تهدیدی برای برخورد به زمین به شمار می‌روند. در میان زباله‌های فضایی، اشیایی وجود دارند که کارشناسان بیش از همه از آنها می‌ترسند.

تنها در یک ماه گذشته، رویدادهای فضایی نزدیک به زمین دو بار خبرساز شدند و کارشناسان را بر آن داشتند تا اقدامات لازم را انجام دهند. پژوهشگران در ۲۷ ژانویه، دو قطعه زباله فضایی بزرگ را دیدند. این زباله‌ها شامل مرحله بالایی یک موشک روسی با چند دهه قدمت و یک ماهواره روسی بودند که مدت‌ها از کار افتاده بود. زباله‌ها به فاصله شش متری یا بیشتر از یکدیگر رسیدند.

منطقه بد، به منطقه‌ای گفته می‌شود که چندین رویداد مهم فروپاشی و صدها شیء متروکه رها شده در آن گزارش شده است.این حادثه که به‌عنوان «بدترین سناریو» توصیف می‌شود، می‌تواند هزاران تکه زباله خطرناک را ایجاد کند که قرن‌ها در مدار باقی می‌مانند. گزارشی که در ششم فوریه منتشر شد، نشان داد که یک ماهواره مرموز روسی در اوایل ژانویه به ۸۵ قطعه تقسیم شده و آن قدر بزرگ بود که بتوان آن را از زمین ردیابی کرد.

هر دوی این حوادث در مناطقی اتفاق افتادند که کارشناسان از آنها به عنوان «منطقه‌های بد» یاد می‌کنند. منطقه بد، به منطقه‌ای گفته می‌شود که چندین رویداد مهم فروپاشی و صدها شیء متروکه رهاشده در آن گزارش شده است. این رویدادها به همراه یکدیگر، بزرگترین پتانسیل تولید زباله را در منطقه بد ایجاد می‌کنند. مناطق بد در مدار پایین زمین قرار دارند.

بدنه موشک روسی «زنیت»

با کمال تعجب، صدها یا حتی هزاران فضاپیمای جدیدی که توسط شرکت‌هایی مانند «وان وب»(OneWeb) یا «اسپیس ایکس»(SpaceX) ساخته شده‌اند، گروهی نیستند که بیشترین احتمال نابودی مداری را دارند. فضاپیماهای قدیمی شامل مراحل موشک‌ها و ماهواره‌های بزرگی که در دوران جنگ سرد تا اوایل دهه ۲۰۰۰ پرتاب شدند، بیشترین عوامل خطر به شمار می‌روند.

«دارن مکنایت»(Darren McKnight)، کارشناس ارشد فنی شرکت خصوصی نظارت بر زباله «لئولبز»(LeoLabs)، در مصاحبه با اسپیس گفت: این شرکت‌ها ممکن است صدها تا هزاران ماهواره داشته باشند اما در هماهنگ کردن آنها بسیار خوب هستند. آنها یک سیستم محرکه دارند که ماهواره‌ها را بسیار چابک می‌کند و همچنین، آنها را قادر می‌سازد تا مانورهای جلوگیری از برخورد را انجام دهند. اشیای متروکه بر خلاف آنها، توانایی دور شدن از یکدیگر را ندارند.

زباله‌های فضایی مانند اتوبوس مدرسه هستند که راننده و ترمز ندارد.در میان این اشیای متروکه و قدیمی، مرحله بالایی موشک «زنیت»(Zenit) روسیه قرار دارد. این مرحله بالایی موسوم به «اس‌ال-۱۶»(SL-16) که ۹.۹ تن و ۱۱ متر است، منبع بزرگترین دلهره به شمار می‌رود.

لئولبز در حال حاضر ۱۸ مرحله از این موشک‌ها را که در یکی از منطقه‌های بد در ارتفاع حدود ۸۴۰ کیلومتری دور زمین می‌چرخند، زیر نظر دارد. قرن‌ها طول می‌کشد تا آنها از این ارتفاع پایین بیایند. در این میان، موشک‌ها به حرکت کردن در مسیر خود از میان هزاران فضاپیمای ازکارافتاده و میلیون‌ها قطعه زباله ادامه می‌دهند. مکنایت گفت: آنها مانند یک اتوبوس بزرگ زرد رنگ مدرسه هستند که راننده و ترمز ندارد. دور از انتظار نیست که یکی از این مراحل موشک، خیلی زود درگیر برخورد شود.

اندازه بسیار بزرگ این موشک‌ها بدین معناست که یک برخورد باعث تولید مقدار زیادی از زباله‌های فضایی می‌شود که منطقه  بد را به منطقه‌ای بدتر تبدیل می‌کند و احتمالا «سندرم کسلر»(Kessler syndrome) را در پی دارد. سندرم کسلر، سناریویی وحشتناک از برخوردهای غیرقابل توقف است.

«جاناتان مکداول»(Jonathan McDowell)، ستاره‌شناس و اخترفیزیکدان «مرکز اخترفیزیک هاروارد- اسمیتسونیان»(CFA) و کارشناس برجسته زباله‌های فضایی، در مصاحبه با اسپیس گفت: اگر در مورد سناریوهایی مانند سندرم کسلر نگران هستید، توجه داشته باشید که احتمالات تحت تأثیر دو شیء بزرگ قرار می‌گیرند که به یکدیگر برخورد می‌کنند. این امر تا اندازه زیادی، بیشترین زباله را ایجاد می‌کند که می‌تواند یک واکنش زنجیره‌ای را به همراه داشته باشد.

مکداول خاطرنشان کرد که اگرچه مشکل مرحله موشک به فناوری روسی منحصر نیست اما به طراحی پرتابگری مربوط می‌شود که اتحاد جماهیر شوروی سابق اغلب به دنبال آن بود. بیشتر موشک‌های مورد استفاده اروپا، آمریکا و حتی چین، به نخستین مراحل بزرگ متکی هستند که مدت کوتاهی پس از پرتاب به زمین بازمی‌گردند و از یک مرحله بالایی نسبتا کوچک برای قرار دادن محموله خود در مدار استفاده می‌کنند.

مکداول ادامه داد: به عنوان مثال، آمریکا معمولا از مرحله بالایی موسوم به «قنطورس»(Centaur) استفاده می‌کند که هیدروژن مایع را به کار می‌برد. این سوخت، امکان پیمودن فواصل بیشتری را به ازای هر گالن فراهم می‌کند. بنابراین، یک موشک کوچک‌تر نیز می‌تواند همین کار را انجام دهد. روس‌ها از نفت سفید یا «هیدرازین»(Hydrazine) استفاده می‌کردند که سوخت‌های شیمیایی با انرژی کمتر هستند. بدین ترتیب، برای انجام دادن همان کار به موشک بزرگ‌تری نیاز داشتند.

ماهواره‌های جاسوسی دوران جنگ سرد

نزدیک شدن زباله فضایی در ۲۷ ژانویه، شامل نوع دیگری از مرحله بالایی موشک روسی «اس‌ال-۸»(SL-8) بود که ۱.۵۴ تن وزن دارد. به گفته مکنایت، این مرحله موشک که توسط روسیه در خانواده موشک‌های کوچک‌تر موسوم به «کاسموس»(Kosmos) استفاده می‌شود، بین دهه‌های ۱۹۶۰ و ۱۹۹۰ حدود ۱۴۵ ماهواره جاسوسی و ارتباطی را به ارتفاع ۹۷۵ کیلومتری رساند. این ماهواره‌ها که هر کدام ۸۰۰ کیلوگرم جرم دارند و دیگر مورد استفاده قرار نمی‌گیرند، همچنان این بخش از فضای نزدیک زمین را آلوده می‌کنند و موشک‌هایی که آنها را پرتاب کرده‌اند نیز همین گونه هستند.

مکنایت افزود: این اشیا ده‌ها سال است که در آنجا باقی مانده‌اند. اگر همه آنها در سال ۱۹۹۰ پرتاب می‌شدند، احتمال برخورد یکی از آنها در سال ۲۰۲۳ حدود ۲۰ درصد بود. ما این احتمال را در ۲۷ ژانویه تقریبا تجربه کرده‌ایم. در چنین موقعیت‌هایی، فقط می‌توانید امیدوار باشید.

ماهواره‌ای که در نزدیکی اخیر شرکت داشت نیز متعلق به روسیه بود. این ماهواره موسوم به «کاسموس ۲۳۶۱»(Cosmos 2361)، یک ماهواره جاسوسی ۸۰۰ کیلوگرمی است که در سال ۱۹۹۸ با موشک زنیت پرتاب شد.

منبع: ایسنا