صنعت پاییندست پتروشیمی؛ قربانی صادرات متانول
تولید محصولات شیمیایی‌محور صنعت پتروشیمی ایران
از میان محصولات پایه تولیدی با احتساب 20درصد تولید آمونیاک و 44درصد متانول، وزن اصلی صنعت پتروشیمی به تولید محصولات شیمیایی اختصاص دارد، اما به غیر‌از اوره برای مورد اول و تعدادی محصول خاص چون فرمالدهید، صنعت متانول در حوزه پاییندستی گروه خود از توسعه چندانی برخوردار نبوده‌است.
عدم‌تناسب بین درآمد و مسوولیت واحدهای واگذارشده
هرچند علت این امر می‌تواند فقدان سرمایه‌گذاری یا بهانه‌‌‌‌‌های مشابه آن باشد، اما آنچه حائزاهمیت است اینکه در هنگام واگذاری واحدهای پتروشیمی به‌ویژه متانولی‌ها و تشکیل هلدینگ‌های غول‌پیکر، ماموریت و چشم‌‌‌‌‌اندازی متناسب با درآمد و مسوولیت اداره و مدیریت واحدهای واگذارشده تعریف نشده‌است. به‌رغم علاقه مالکان این واحدها به توسعه و صادرات محصول خام، به‌نظر می‌رسد تنها بخش بالادست این صنعت مورد‌توجه هلدینگ‌داران بوده و حتی در بازخوانی ماموریت و چشم‌انداز‌‌‌‌‌ها، علاقه‌ای هرچند اندک یا حتی نیم‌نگاهی به بخش توسعه میان دست آن نیز نشده‌است، چراکه ایشان این وظیفه را مختص دولت می‌دانند و نه در حوزه مدیریت‌های خود.
در شرایط کنونی، ظرفیت تولید محصولات پایه در صنعت پتروشیمی کشور معادل 32میلیون تن درسال بوده که 44درصد آن به تولید متانول اختصاص دارد، در حالی‌که همین ظرفیت در تولید جهانی حدود 884تن در سال‌است که سهم متانول حدود 16میلیون‌تن است. از این‌رو می‌توان به‌سادگی دریافت تولید متانول در صنعت پتروشیمی ایران بیشترین سهم را درمیان محصولات پایه داشته که از قضا کمترین سهم را در بخش میان‌‌‌‌‌دست و صنایع پاییندستی پتروشیمی دارد.
اگر سهم ظرفیت 44درصدی تولید متانول را با سهم 24درصدی تولید اتیلن و سهم 4درصدی پروپیلن در صنعت پتروشیمی مقایسه کنیم که منجر به تولید انواع پلیمرها و به‌تبع آن توسعه صنایع پاییندست می‌شوند، به نیکی در‌می‌‌‌‌‌یابیم که مالکان واحدهای متانول به‌رغم داشتن مقام اول تولید، برخلاف مالکان واحدهای پلیمری، تمایل عجیبی به صادرات این محصول داشته و دارند. شاید آنچه این تمایل به صادرات را تشدید کرده‌است، خوش‌بینی نسبت به افزایش سود واحدهای متانولی و پیش‌بینی افزایش تقاضا برای متانول است که بر اساس برآوردها در 5 سال‌آینده با رشد سالانه 3درصد، افزایش تقاضای 14میلیون تنی برای آن پیش‌بینی می‌شود.
از معمای خوراک تا توسعه پاییندست
در این میان، بسیاری از تولیدکنندگان بالادست پتروشیمی و هلدینگ‌‌‌‌‌ها، مواردی چون مقایسه با ابر تولیدکنندگان متانول در جهان و قیمت خوراک را محل مناقشه خود با دولتمردان قرار می‌دهند. تولیدکنندگان بزرگ متانول در جهان، اساسا چندملیتی بوده و واحدهای متمرکز در یک کشور یا یک منطقه ندارند. از این‌رو نمی‌توان مقایسه‌ای معنا‌دار بین این شرکت‌ها و تولیدکنندگان داخلی تعریف کرد. یک شرکت بین‌المللی که واحدهای تولیدی آن از خاور دور تا انتهای آمریکای‌لاتین فعال هستند، فقط بر اساس معیارها و قوانین بین‌المللی و طبق قراردادهای مشخص، نرخ و نحوه دسترسی به خوراک گاز را مشخص می‌کند.
از سوی دیگر، درخصوص تکمیل زنجیره ارزش هم نکته جالب اینجاست که به‌رغم ظرفیت تولید سالانه حدود 14میلیون‌تن متانول در کشور، این محصول نمی‌تواند آنچنان‌که باید، با مجموع ظرفیت تولید حدود 9میلیون‌تن اتیلن و پروپیلن، در بخش صنایع پاییندستی نقش داشته باشد و این فاصله تناژ تولید و موثر نبودن در بخش پاییندست، بسیار حائزاهمیت و محل سوال است. در سال‌گذشته نزدیک به 2/ 4میلیون‌تن انواع پلیمر از کشور صادر شد و به‌نوعی می‌توان گفت موتور محرکه صنایع پاییندست دربخش پلاستیک و پلیمرها، تنها 7/ 3میلیون‌تن خوراک را به خود اختصاص داده‌است، به‌طوری‌که تاثیر همین میزان خوراک پاییندست را می‌توان در نمایشگاه «ایران پلاست» شاهد بود. حضور بیش از 1300 واحد فعال در صنعت پاییندست پلیمر در این رویداد می‌تواند گواهی بر موفقیت صنعت پلیمری در کشور باشد.
اما آنچه که نگاه به تکمیل زنجیره متانول را کمی پیچیده‌تر می‌کند، مقایسه تولیدکنندگان داخلی با نگاه و استراتژی تولیدکنندگان خارجی است؛ به‌عبارتی تولیدکنندگان داخلی متانول به‌دنبال ایده صادرات بهتر از توسعه و تکمیل زنجیره ارزش هستند و این امر را گرفتاری بزرگ با ادعای «متانکس» می‌دانند.
بیشتر بخوانید:مشخصات بنزین یورو 4 چیست؟
منبع:دنیای اقتصاد
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.