تنش های خاورمیانه، خطر اختلال تنگه هرمز را افزایش می دهد

بار دیگر، تشدید درگیری نظامی در خاورمیانه تهدیدی برای عبور ایمن کشتی‌ها از تنگه هرمز، آبراه باریک بین ایران و عمان است که شریان حیاتی برای جریان نفت خام، محصولات تصفیه شده و گاز طبیعی است. پس از اینکه حوثی های یمن به حمله اسرائیل به غزه با هدف قرار دادن کشتی‌ها در اطراف باب المندب با موشک و پهپاد پاسخ داد، این درگیری باعث ایجاد اختلال بزرگی در تردد نفتکش‌ها از طریق دریای سرخ شده است. در حالی که مالکان کشتی در این مورد یک مسیر جایگزین، حتی طولانی‌تر، دارند، تنگه هرمز تنگنای بسیار محدودتری با عواقب بسیار جدی‌تری دارد.

یکی از دلالان کشتی می‌گوید: اگر نفت‌کش‌ها دیگر نتوانند با خیال راحت از تنگه هرمز عبور کنند، «اقتصاد جهانی متوقف می‌شود»، زیرا حدود یک چهارم کل نفت خام و فرآورده‌های پالایش شده بین‌المللی و 20 درصد از محموله‌های LNG جهانی را اداره می‌کند. بر اساس داده‌های کپلر، انرژی اینتلیجنس محاسبه می‌کند که جریان‌های اخیر از طریق تنگه هرمز – با عرض تنها 21 مایل دریایی (39 کیلومتر) در باریک‌ترین نقطه آن – با 13.2 میلیون بشکه در روز نفت خام، 5 میلیون بشکه در روز فرآورده و 220000 تن در روز ال ان جی جریان داشته است.

درست قبل از همه‌گیری کووید-19، در مقایسه، این تنگه 15.2 میلیون بشکه در روز نفت خام و 3 میلیون بشکه در روز محصول جابجا می‌کرد. بیشتر این حجم‌ها به سمت آسیا می‌رود، که در صورت اختلال بزرگ در حمل و نقل در این منطقه، بیشترین ضربه را خواهد دید.

این تفاوت نسبت به پنج سال پیش نشان‌دهنده محدودیت‌های تولید تولیدکنندگان اوپک پلاس در خلیج فارس است، زیرا آنها به دنبال متعادل کردن عرضه و تقاضا و راه‌اندازی پالایشگاه‌های جدید در منطقه هستند و نفت خام محلی را به محصولات با ارزش‌تری تبدیل می‌کنند که سپس به سراسر جهان ارسال می‌شود.

روزانه 13.2 میلیون بشکه نفت خام و 5 میلیون بشکه فرآورده های نفتی از طریق تنگه هرمز به بازارهای جهانی ترانزیت می شود

تشدید تنش ها

اختلالات گذشته در تجارت نفت و گاز خلیج فارس شامل به اصطلاح “جنگ نفتکش ها” در طول جنگ ایران و عراق 1980-1988 و حوادث جداگانه تر در سال 2019، در زمان تشدید تنش ها بین ایالات متحده و ایران بود. خطر بروز مجدد اختلال در هفته های اخیر با افزایش تنش ها در منطقه افزایش یافته است. پس از کشته شدن سه سرباز آمریکایی در حمله اواخر ژانویه به پایگاهی در اردن، ایالات متحده در پاسخ، شبه نظامیان مورد حمایت ایران را در سوریه و عراق هدف قرار داد و اسرائیل در برابر درخواست های بین المللی برای آتش بس در غزه مقاومت می کند.

در حالی که ایالات متحده، ایران و سایر کشورهای حاشیه خلیج فارس تلاش کرده‌اند تا بحران را مهار کنند، انرژی اینتلیجنس در تحلیلی اخیر، بدترین سناریویی را که در آن بازیگران کلیدی کنترل اوضاع را از دست می‌دهند، به‌عنوان تصادفی از تحولات – مانند تلفات بیشتر ایالات متحده، ترسیم کرده است.

شعله ور شدن آتش جنگ بین اسرائیل و گروه شبه نظامی حزب الله لبنان یا حمله به نیروهای نظامی ایرانی در خارج از ایران – آنها و دیگران را تحریک می کند و آنها را وادار می کند تا خویشتنداری را کنار بگذارند. عمدتاً، این امر می‌تواند باعث شود که ایالات متحده به سمت حالت جنگ عمیق‌تر حرکت کند و به عنوان مثال، به حمله به دارایی‌های دریایی خود یا برخی حوادث مارپیچ دیگر پاسخ سخت دهد.

مسیرهای جایگزین برای ترانزیت نفت و گاز از طریق تنگه هرمز

حملات حوثی ها

جنگ اسرائیل در غزه، در پاسخ به حمله حماس در 7 اکتبر، تأثیر محدودی بر بازار نفت داشت تا اینکه حوثی‌های یمن در نوامبر شروع به شلیک موشک به کشتی‌های تجاری در دریای سرخ کردند و متعاقباً این حملات را به خلیج عدن گسترش دادند. برخی از مفسران می‌گویند حوثی‌ها می‌توانند حتی بیشتر از این به تأسیسات نفتی در عربستان سعودی حمله کنند و شاید تأثیر خود را تا تنگه هرمز گسترش دهند.

حملات حوثی ها باعث شده است که بیشتر 9 میلیون بشکه در روز نفت خام و فرآورده های پالایش شده که معمولاً از طریق تنگه باب المندب به شمال و جنوب حرکت می کنند، مجبور شوند تا از دریای سرخ اجتناب کنند و به جای آن در اطراف قاره آفریقا حرکت کنند.

اگرچه دور زدن دریای سرخ کمی به قیمتی که مصرف کنندگان برای سوخت می پردازند می افزاید، اما عرضه نفت را متوقف نمی کند – نفت همچنان به مقصد می رسد، اما حدود دو هفته بیشتر را در ترانزیت می گذراند.

ظرفیت محدود خط لوله 

اگر تنگه هرمز بسته شود یا به شدت مختل شود، تولیدکنندگان خلیج فارس – عربستان سعودی، ایران، عراق، کویت، امارات متحده عربی، بحرین و قطر- مجبور خواهند شد که تولید نفت خام و حتی پالایشگاه های خود را به شدت کاهش دهند. آنها گزینه های صادرات جایگزین محدودی خواهند داشت. انرژی اینتلیجنس تخمین می زند که خطوط لوله از عربستان سعودی، امارات، عراق و ایران مجموعا ظرفیت صادرات 7.5 میلیون بشکه در روز را دارند که در حال حاضر تنها 1.5 میلیون بشکه در روز از آن استفاده می شود.

این بدان معناست که حداکثر 6 میلیون بشکه در روز از 13.2 میلیون بشکه نفت خامی که در حال حاضر از این تنگه عبور می‌کند، می‌تواند به بازار برسد و 7.2 میلیون بشکه در روز نفت خام و میلیون بشکه در روز فرآورده را زمین گیر کند. عربستان سعودی با استفاده از خط لوله 1200 کیلومتری شرق به غرب با ظرفیت 5 میلیون بشکه در روز که استان نفت خیز شرقی این کشور را به بندر ینبع در دریای سرخ متصل می کند، بهترین موقعیت را برای منحرف کردن صادرات خود دارد.

این خط لوله به عربستان سعودی امکان می‌دهد تا نفت خود را بدون ارسال نفت از طریق تنگه هرمز یا باب المندب و جنوب دریای سرخ صادر کند. با این حال، این شامل یک مسیر انحرافی بزرگ برای رسیدن به آسیا، بزرگترین بازار آن است.

خط لوله جایگزین اصلی دیگر در منطقه، خروجی 1.5 میلیون بشکه ای ابوظبی به فجیره است، درست خارج از تنگه. عراق همچنین می تواند صادرات خود را از طریق خط لوله شمالی کرکوک از طریق ترکیه به بندر جیهان در دریای مدیترانه از سر بگیرد. این خط در پی اختلاف پرداخت با ترکیه بسته شده است. ایران می تواند روزانه 350 هزار بشکه از طریق بندر جاسک در خلیج عمان صادر کند.

آبراه های مهم و کلیدی خاورمیانه

مسیر جهانی گاز

با افزایش تولید گاز طبیعی و تکامل بازار جهانی LNG، تنگه هرمز نیز به یک نقطه ترانزیت حیاتی برای عرضه گاز جهانی تبدیل شده است. قطر سومین تامین کننده LNG در سال 2023 پس از آمریکا و استرالیا بود. طبق گزارش Kpler، این کشور 80 میلیون تن – حدود 20 درصد صادرات جهانی LNG – را حمل کرد.

تقریباً 81 درصد از صادرات قطر در سال 2023 به آسیا بوده است که چین، هند و کره جنوبی بزرگترین خریداران آن هستند. به دلیل شرایط خشکسالی در کانال پاناما و بسته شدن مسیر تجاری دریای سرخ، عرضه جهانی LNG از سال 2023 به صورت جغرافیایی تقسیم شده است، محموله های LNG ایالات متحده بیشتر به سمت اروپا حرکت می کند، در حالی که حجم قطر بر بازارهای آسیا و اقیانوسیه متمرکز شده است.

اگر چنین بخش بزرگی از عرضه به طور ناگهانی مسدود شود، قیمت گاز طبیعی در سراسر جهان افزایش می‌یابد و تلاشی برای تخصیص مجدد عرضه محدود باقی مانده آغاز می‌شود.

اختصاصی بازار نفت و گاز / پتروشیمی