گازوئیل چیست؟ موارد استفاده + فرایند تولید

gasoil، نفت گاز یا سوخت دیزل یکی از مشتقات نفت است. این محصول از فرایند تقطیر جزء به جزء نفت خام به دست می‌ آید. گازوئیل بی‌ رنگ و کمی سنگین‌ تر از بنزین است. به صورت عمده از این فراورده نفتی به عنوان سوخت موتور های دیزل و تاسیسات حرارتی استفاده می‌ شود. در ادامه با ما همراه باشید تا درباره خواص گازوئیل و موارد مصرف آن در صنعت اطلاعات بیشتری به دست آوریم.

گازوئیل در صنعت با نام‌ های متعددی شناخته می‌شود. نفت گاز یا Gas-Oil واژه‌ ای است که در فرانسه برای اشاره به این سوخت استفاده می‌ شود. همچنین سوخت دیزل یا Diesel fuel نیز در زبان انگلیسی برای اشاره به این مشتق نفتی مورد استفاده قرار می‌ گیرد. یکی از محبوب‌ ترین نام‌ های مورد استفاده برای گازوئیل، دیزل قرمز است. این نام به سبب قرمز بودن رنگ این ماده به آن اطلاق شده است. رنگ قرمز از دهه 1960 به این سوخت اضافه شد.

افزودن رنگ قرمز به این سبب بود که افراد سریعا متوجه شوند که آیا یک خودرو با گازوئیل کار می‌ کند یا خیر. گازوئیل سفید و قرمز اساسا سوخت‌ های یکسانی هستند، اما مالیات آن‌ ها بسیار متفاوت است. مالیات متعلق به گازوئیل سفید، همانند بنزین، نرخ بالایی دارد. در مقابل گازوئیل قرمز عوارض سوخت بسیار پایین‌ تری را به خود اختصاص می‌ دهد.

در ابتدا و پیش از رواج یافتن استفاده از گاز طبیعی، از gasoil برای گرم کردن خانه‌ ها و تاسیسات حرارتی منازل استفاده می‌ شد. با گذشت زمان و گسترش وسایل نقلیه موتوری، گازوئیل به یک سوخت محبوب برای استفاده در بسیاری از وسایل نقلیه تبدیل شد.

فرایند تولید گازوئیل

گازوئیل یا نفت گاز از نفت خام به دست می‌ آید. نفت خامی که از چاه‌ های نفت به دست می‎‌آید، تقطیر می‌ شود و بسته به روش تقطیر آن می‌ توان انواع سوخت‌ ها را به دست آورد. در طول فرایند پالایش نفت، نفت خام که یک ماده غلیط، تیره و چسبناک است به گازوئیل که یک ماده سبک‌ تر است تبدیل می‌ شود. سوخت دیزل را می‌ توان به روش‌های سنتی تقطیر نفت خام و یا روش‌ های جدید تولید کرد. اما در ابتدا برای اینکه درک درستی از ساختار سوخت دیزل داشته باشیم، لازم است اطلاعات ابتدایی درباره نفت خام داشته باشیم.

اجزای نفت خام

نفت خام مایعی است که از طبیعت به دست می‌ آید. این مایع طبیعی پتانسیل تبدیل شدن به سوخت‌ های مختلف و سایر فراورده‌ های نفتی را دارد. اگر بخواهیم این مایع طبیعی را در سطح مولکولی مورد بررسی قرار دهیم، متوانیم بگوییم که نفت خام از انواع هیدروکربن‌ ها تشکیل شده است.

هیدروکربن‌ ها مولکول‌ های آلی هستند که از پیوند کربن و هیدروژن و در بعضی موارد عوامل فعال و اتم‌ های دیگر تشکیل شده‌ اند. زنجیره‌ های هیدروکربنی تشکیل دهنده نفت خام طول‌ های متفاوتی دارند. هرچه تعداد کربن شاخه اصلی هیدروکربن بیشتر باشد، طول زنجیره بلندتر است و درنتیجه نقطه ذوب آن نیز بالاتر خواهد بود. اساس فرایند تقطیر جزء به جزء نیز همین تفاوت در نقاط جوش زنجیر های هیدروکربنی است.

فرایند تولید گازوئیل

در ابتدای فرایند پالایش، نفت خام را تا دمای 400 درجه سانتی گراد حرارت می‌ دهند. طی این فرایند نفت خام از حالت مایع به بخار تبدیل می‌ شود. در مرحله بعدی بخار به دست آمده از مرحله قبلی، وارد برج تقطیر جزء به جزء می‌ شود. بخار از درون برج به بالا صعود می‌ کند و شروع به خنک شدن می‌ کند. زمانی‌ که بخار به دمای معینی می‌ رسد تقطیر شده و به مایع تبدیل می‌ شود. درنتیجه یک زنجیره هیدروکربنی مایع را در هر برش نفتی به دست می‌آوریم.

در ساختمان نفت خام، طولانی‌ ترین زنجیره‌ های هیدروکربنی نقطه جوش بیش از 400 درجه سانتی گراد دارند. این زنجیره‌ ها در برج تقطیر مجددا به مایع تبدیل می‌ شوند. سنگین‌ ترین برش نفتی که از پایین برج تقطیر خارج می‌شود، قیر است.

تفاوت مازوت و گازوئیل

با افزایش دما، در ابتدا زنجیره‌ های هیدروکربنی که طول کوتاه‌ تر و نقطه جوش کمتری دارند، مایع می‌ شوند. زمانیکه بخار حاصل از نفت خام در دمای زیر 370 درجه سانتی گراد مایع و سرد گردد، نفت گاز یا همان گازوئیل تولید می‌ شود. در واقع وقتی که دمای بخار در بازه 200 تا 350 درجه باشد، گازوئیل شروع به مایع شدن و نهایتا خروج از برج تقطیر می‌ کند. این بخار ها روی صفحات تقطیر جمع شده و در یک مخزن نگهداری از سوخت دیزل جمع آوری می‌ شود.

روش‌های دیگر تولید سوخت دیزل

در فرایند تقطیر جزء به جزء که در پالایشگاه‌ ها برای فرآوری مشتقات نفتی صورت می‌ گیرد، زنجیره‌ های هیدروکربنی که دارای طول کمتری هستند، زودتر مایع شده و از برج تقطیر خارج می‌ شوند. زنجیره‌ هایی که کوتاه‌ترین طول را دارند، در بالاترین نقطه برج تقطیر به صورت بخار گاز ظاهر می‌ شوند.

gasoil

اما بجز استفاده از فرایند تقطیر جزء به جزء راه‌ های دیگری نیز برای تولید سوخت دیزل وجود دارد. یکی از این راه‌ ها، ترکیب مجدد برخی از زنجیره‌ های هیدروکربنی کوتاه‌ تر است. در این روش زمانی که هیدروکربن‌ های مورد استفاده با هم در نسبت‌ های مشخصی ترکیب می‌ شوند، گازوئیل به دست می‌ آید. در واقع سوخت دیزلی که از این روش حاصل می‌ شود آماده است که مواد افزودنی مورد نیاز را دریافت کرده و در بازار به فروش برسد.

موارد استفاده از گازوئیل در صنعت

گازوئیل یا سوخت دیزل امروزه برای موارد فراوانی استفاده می‌ شود. به بیان دیگر این سوخت جهان را در حرکت و پویایی نگه می‌ دارد. کالا های مصرفی مردم در سراسر جهان توسط خوردرو هایی حمل و نقل می‌ شوند که از گازوئیل به عنوان سوخت استفاده می‌ کنند.

همانطور که پیش از این نیز اشاره شد چگالی گازوئیل نسبت به بنزین بیشتر است. در نتیجه وسایل نقلیه‌ ای که دارای موتور های دیزلی هستند، با استفاده از حجم مشخصی از سوخت، مسافت طولانی‌ تری را می‌ پیمایند. پس واضح است که گازوئیل یک انتخاب به صرفه و خوب برای استفاده در صنعت حمل و نقل و تجهیزات سنگین است. از نظر ظاهری نیز گازوئیل در مقایسه با بنزین سنگین‌ تر و روغنی‌ تر است. همچنین نقطه جوش گازوئیل در مقایسه با آب بیشتر است.

همچنین گفتنی است که امروزه موتور های دیزلی در صنایع مختلفی نظیر خطوط ریلی و لوکوموتیو ها، تجهیزات ساختمانی، کشاورزی و باغبانی، خودرو های سنگین و غیره کاربرد دارند. برای تامین انرژی مورد نیاز این موتور ها از سوخت‌های دیزلی و یا همان گازوئیل استفاده می‌ شود. یکی از کاربرد های عمده ژنراتور های دیزلی و به دنبال آن سوخت دیزل، ژنراتور های تولید برق است.

از گازوئیل در نیروگاه‌ ها برای تولید برق نیز استفاده می‌ شود. همچنین از این سوخت با ارزش برای افزایش راندمان مزارع کشاورزی استفاده می‌ شود. در نتیجه سوخت دیزل دارای نقش و اثری حیاتی در بهبود استاندارد زندگی مردم دنیا و رشد اقتصاد جهانی دارد.

موارد استفاده از گازوئیل در صنعت

بازار جهانی گازوئیل

رشد جمعت جهان و همچنین تحولات صنعتی پیش آمده در نقاط مختلف دنیا سبب افزایش تقاضا برای استفاده از گازوئیل به عنوان سوخت شده است. انتظار می‌ رود که بازار جهانی گازوئیل تا سال 2025 با نرخ رشد ترکیبی سالانه بیش از 1 درصد رشد کند. یکی از عواملی که سبب رشد بازار جهانی گازوئیل می‌ شود، افزایش سرمایه گذاری‌ ها در حوزه نفت و گاز است.

اما در سمت مقابل استفاده بیش از حد از گازوئیل نیز کنترل می‌ شود. در واقع نگرانی‌ های جامعه جهانی در زمینه انتشار کربن و آلودگی هوا یکی از عوامل کنترل کننده مصرف گازوئیل در جهان است. جامعه جهانی امروزه برای جلوگیری از مصرف زیاد گازوئیل به سمت استفاده از وسایل نقلیه الکتریکی و همچنین منابع انرژی تجدید پذیر روی آورده است پس این عوامل می‌ توانند رشد بازار گازوئیل در جهان را مهار کنند.

پیش بینی‌ های بازار جهانی گازوئیل

• حمل و نقل یکی از بخش‌های عمده‌ استفاده کننده از سوخت دیزل است. انتظار می‌ رود که تا سال 2025 استفاده از گازوئیل در این قسمت افزایش یافته و بخش حمل و نقل بر بازار جهانی گازوئیل تسلط پیدا کند.

• امروزه شرکت‌ های مختلفی برای تولید انرژی الکتریکی از سیتم‌ های برق هیبریدی استفاده می‌ کند. سیستم‌های تولید توان هیبریدی، سیستم‌ هایی هستند که برای تولید برق از دو نوع سوخت استفاده می‌کنند. با توجه به اینکه سیستم‌ های تولید انرژی خورشیدی قیمت مقرون به صرفه‌ای دارند، امروزه از سیستم‌ های برق هیبریدی خورشیدی-دیزلی استفاده می‌ شود. این امر نیز می‌تواند یکی از علل افزایش تقاضا برای گازوئیل و رشد بازار جهانی آن باشد.

روندهای کلیدی بازار

تسلط صنعت حمل و نقل و استفاده از گازوئیل به عنوان سوخت خودرو ها در بازار جهانی امری اجتناب ناپذیر است. در واقع با توجه به افزایش تعداد وسایل نقلیه مسافربری و کامیون‌ های سبک و سنگین در بازار، نیاز صنعت حمل و نقل به گازوئیل نیز افزایش خواهد یافت.

از دیزل معمولا به عنوان سوخت وسایل حمل و نقل عمومی و خصوصی و همچنین حمل و نقل بار استفاده می‌شود. درنتیجه با افزایش جمعیت در شهرها، تعداد وسایل نقلیه در جاده‌ ها نیز افزایش خواهد یافت و در نهایت میزان تقاضا برای سوخت دیزل افزایش می‌ یابد. پس می‌ توان بیان کرد که یکی از علل اصلی افزایش تقاضا برای سوخت دیزل رشد شهر ها، شهر نشینی و نیز صنعتی شدن جوامع است.

در سال‌های گذشته شاهد افزایش مصرف جهانی گازوئیل با نرخ رشد 1.3 درصدی بوده‌ ایم. در ادامه نیز مصرف جهانی گازوئیل رشد چشمگیری را در سراسر جهان تجربه خواهد کرد.

امروزه اکثر کامیون‌ ها، اتوبوس‌ها و تراکتور های بزرگ در سراسر دنیا و به ویژه ایالات متحده آمریکا از گازوئیل به عنوان سوخت استفاده می‌ کنند. بخش قابل توجهی از سوخت‌ های دیزلی که برای تامین سوخت در این وسایل استفاده می‌ شود، از نفت خام به دست می‌ آید. در واقع همانطور که پیش از این نیز گفته شد با فرایند تقطیر نفت خام در پالایشگاه، گازوئیل به دست خواهد آمد. لازم به ذکر است که تولید نفت خام در دنیا نیز در سال‌ های گذشته با افزایش رو به رو بوده است.

در کشورهای عضو اتحادیه اروپا بر روی گازوئیل مالیات‌ های غیر مستقیم اعمال می‌ شود. تداوم اعمال این دست مالیات‌ ها بر گازوئیل سبب شده که از این سوخت بیش از پیش برای حمل و نقل‌ های جاده‌ ای استفاده شود. در نتیجه میزان تقاضا برای استفاده از گازوئیل به عنوان سوخت خودرو های سنگین افزایش پیدا کرده است. همچنین مصرف گازوئیل در کشورهایی که عضو OECD نیستند، در سال‌ های گذشته نرخ رشدی معادل 3.3 درصد را تجربه کرده. انتظار می‌رود که این رشد تاثیر مثبتی بر بازار جهانی سوخت دیزل در بخش حمل و نقل داشته باشد.

پیش بینی می شود که در بازار کنونی این مشتق پر کاربرد نفت، در منطقه آسیا و اقیانوسیه رشد قابل توجهی داشته باشد. در واقع در این نواحی تعداد خودرو ها به صورت فزاینده‌ ای در حال افزایش است. این افزایش تعداد خودرو سبب افزایش تقاضا برای تامین انرژی در کشور های درحال توسعه خواهد شد. در نتیجه این کشور ها بیش از پیش به نفت خام و مشتقات پالایش شده آن مانند سوخت دیزل نیاز خواهند داشت. به گزارش آژانس بین المللی انرژی، میزان تقاضا برای نفت در کشور هایی مانند هند و چین در حال افزایش است.

همچنین انتظار می رود که تا سال 2025 چیزی در حدود 44 درصد از رشد بازار جهانی گازوئیل مربوط به این منطقه خواهد بود. در حقیقت این منطقه به دلیل توسعه پایدار در اقتصاد، شاهد افزایش هزینه‌ های مربوط به مصرف کنندگان است. این مسئله نیز سبب رشد صنایع مختلفی در این کشور ها، از جمله صنعت خودرو سازی و مصرف گازوئیل در منطقه خواهد شد. کشور هایی مانند ژاپن، هند و چین بازار هایی کلیدی برای استفاده از سوخت دیزل در منطقه آسیا و اقیانوسیه هستند. تا سال 2025 بازار در این مناطق رشد سریع‌ تری را نسبت به سایر مناطق دنیا تجربه می کند.

 برخی از نقش آفرینان عمده و اساسی بازار سوخت دیزل در جهان عبارتند از: شرکت شورون (Chevron)، اکسون موبیل (Exxon Mobil)، شرکت پتروچاینا (PetroChina)، قطر پترولیوم (Qatar Petroleum) و رویال داچ شل (Royal Dutch Shell).