درآمدهای نفتی عربستان چگونه خرج می شود؟
پشت پرده تحولات سریع سیاسی و اقتصادی
عربستان تلاش های گسترده ای را برای اصلاحات اقتصادی و سیاسی با هدف رسیدن به اهداف اصلی برنامه چشم انداز 2030 آغاز کرده است. ولی سئوال بزرگ این است که آیا بزرگترین صادرکننده نفت خام می‌تواند اقتصادی غیرنفتی را در سایه سیاست‌های جدید و دوستانه با کشورهای مختلف جهان رقم بزند؟
یک انقلاب بی‌سابقه اقتصادی و اجتماعی در عربستان در حال شکل گیری است و نتیجه آن می‌تواند پیامدهای وسیعی برای کل جهان عرب داشته باشد. هدف اصلی برنامه چشم‌انداز 2030 عربستان، دور کردن اقتصاد از سوخت‌های فسیلی است.
ناظران بین‌المللی معتقدند که با توجه به اینکه انتشار گازهای گلخانه‌ای باید تا سال 2030 بیش از 45 درصد رقم کنونی کاهش یافته و تا سال 2050 به صفر خالص برسد و همچنین برای دستیابی به هدف توافقنامه آب‌وهوای پاریس برای محدود کردن گرمایش زمین به 1.5 درجه سانتیگراد، این یک چرخش به‌موقع از سوی رهبران سعودی است. در این چرخش یک نکته بسیار مهم و حیاتی نیز وجود دارد؛ بیشتر ثروت عربستان از ذخایر عظیم نفتی آن به دست می‌آید و خطر سرگردان شدن این دارایی‌ها وجود دارد.
سیاست ریاض؛ رهایی از سوخت‌های فسیلی
وب‌سایت zawya در گزارشی اعلام کرده است که عربستان نخستین دولت نفتی در خاورمیانه نیست که تلاش می‌کند از سوخت‌های فسیلی دور شود. طی دهه های اخیر، سایر اقتصادهای عربی تلاش‌های مشابهی را برای تنوع بخشیدن به سوخت‌های مصرفی خود البته با موفقیت کمی دنبال کرده‌اند.
به عنوان مثال دوبی خود را به عنوان یک مرکز لجستیکی، توریستی و مالی فراساحلی برای جبران کاهش ذخایر نفت به جهان معرفی کرد. اما مدل دولتی که در جاهای دیگر موفق بوده، ممکن است قابل تعمیم نباشد، به همین دلیل است که برنامه اصلی سیاست‌گذاران سعودی، توسعه بلندپروازانه این کشور با جمعیت 37 میلیون نفری است.
تطبیق موفقیت دوبی برای اقتصاد عربستان یک چالش بزرگ به شمار می رود، اما محمد بن سلمان، چیزی کمتر از این نمی‌خواهد و منابع عظیمی را برای تسریع دگرگونی اقتصادی، اجتماعی پادشاهی خود به کار می‌گیرد.
تلاش‌ها برای تبدیل این کشور به یک هاب منطقه‌ای در حوزه نیروگاه انرژی سبز (از جمله هیدروژن)، معدن، لجستیک و زیرساخت، ورزش، موسیقی، گردشگری، خدمات دیجیتال، امور مالی و کارآفرینی در حال انجام است. دولت همچنین به دنبال افزایش نرخ مشارکت زنان در نیروی کار با اجازه دادن به زنان برای رانندگی، محدود کردن اختیارات گشت‌های پلیس و افزایش مالیات شرکت‌های خصوصی که نیروی کار خارجی استخدام می‌کنند، است
سود آرامکوی عربستان
آرامکوی عربستان سعودی، غول نفتی تحت کنترل دولت، رکورد سود 161.1 میلیارد دلاری را برای سال 2022 ثبت کرد که درآمدهای آن در داخل و در سطح جهانی از طریق صندوق ثروت مستقل پادشاهی (موسوم به صندوق سرمایه‌گذاری عمومی) سرمایه‌گذاری شده است.
سود آرامکوی عربستان
در داخل کشور، دلارهای نفتی تامین مالی فهرست بلندبالایی از پروژه‌های بزرگ را برای بهبود حمل‌ونقل، متحول کردن توسعه شهری، تنوع بخشیدن به بخش انرژی و تقویت گردشگری بر عهده دارند. نئوم، یک شهر آینده‌نگر بدون کربن که در دریای سرخ ساخته می‌شود، بلندپروازی این تلاش‌ها را نشان می‌دهد.
عربستان همچنین نرخ مالیات بر ارزش افزوده خود را از 5 درصد به 15 درصد افزایش داده است که منبع تازه‌ای برای درآمد داخلی است. این اتفاقات در کشوری رخ می دهد که شهروندان آن مدت‌هاست در ازای رضایت سیاسی، کمک‌های مالی و یارانه دریافت می‌کنند.
در حالی که دلارهای نفتی در طول تاریخ حدود 90 درصد از درآمد بودجه دولت عربستان را تشکیل می‌دادند، درآمد غیرنفتی 32 درصد از درآمد بودجه در سال 2022 را تشکیل داد که نشان از تلاش دولت برای استقلال از درآمدهای نفتی دارد.
چشم انداز 2030 عربستان
علاوه بر این، اشتیاق آشکاری در مورد چشم انداز 2030، به ویژه در میان جوانان عربستان وجود دارد. نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد که سعودی‌ها مطمئن هستند که کشور در مسیر درست حرکت می‌کند. نباید از یاد برد که وقتی گروهی از جامعه درباره فساد دولتی نگران باشند، تشکیل اتحادی برای دستیابی به اهداف مشترک سخت می‌شود.
در بسیاری از کشورهای عربی، دولت‌ها از اوایل استقلال (حدود60 سال پیش)، جمعیت خود را حول یک هدف مشترک جمع نکرده‌اند. در واقع، حمایت مردمی از چشم‌انداز 2030 عربستان، دوران اوج ناسیونالیسم عربی و سیاست‌های توسعه‌ای تحت رهبری دولت را به یاد می‌آورد که توسط رهبرانی مانند جمال عبدالناصر مصری رهبری می‌شد. اما یک تفاوت اساسی بین تجربه عربستان و دوران پس از استقلال وجود دارد. چشم‌انداز 2030 به سمت آزادسازی و جذب سرمایه‌گذاری خارجی است تا ملی کردن و توزیع مجدد گسترده.
خصوصی سازی در عربستان
اصلاحات بازار کار نیز به سرعت در حال پیشرفت است و هدف آن تشویق کسب و کارها برای مشارکت فعال‌تر در بخش خصوصی است. در حالی که اشتغال عمومی، بخشی جدایی‌ناپذیر از ساختار تامین اجتماعی این کشور بوده، ولی این روند از سال 2019 اندکی کاهش یافته و قراردادهای کاری انعطاف پذیرتر شده‌اند. اصلاحات دیگری در اقتصاد عربستان، دنبال جذب کارگران ماهر خارجی از طریق افزایش تحرک شغلی آنهاست.
البته اصلاحات عربستان بدون خطر نیست؛ چیزهایی وجود دارد که با پول نمی‌توان خرید، مانند ظرفیت نهادی و توانایی برنامه‌ریزی راهبردی. علاوه بر این، استفاده گسترده عربستان از شرکت‌های مشاوره، علی‌رغم استعدادهای محلی آن، ممکن است مشکل‌ساز شود، آن هم زمانی که پول تمام شود. به همین ترتیب، یک پروژه بزرگ می‌تواند به یک دردسر بزرگ تبدیل شود.
چرخش سیاست عربستان
قرارگرفتن عربستان در یک نقطه حساس ژئوپلیتیکی نیز می‌تواند تحولات آن را تهدید کند. توافق اخیر این کشور برای احیای روابط دیپلماتیک با ایران، تلاش‌ها برای تضمین آتش‌بس در سودان و استقبال از بازگشت سوریه به اتحادیه عرب نشان‌دهنده یک چرخش از سیاست خارجی تهاجمی در اواسط دهه 2010 است که نشان‌دهنده آگاهی محمد بن سلمان از موفقیت داخلی است. عربستان امروز نیازمند ثبات در خاورمیانه و شمال شرق آفریقا است. باید دید که آیا پادشاهی عربستان با منابع عظیم، اعتماد به نفس تازه و تعهد به یک جدول زمانی شتاب‌دهی می‌تواند دیدگاه خود را به واقعیت تبدیل کند یا خیر.
اختصاصی بازار نفت و گاز / پتروشیمی
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.