نفت، ستون پنهان صنعت گردشگری است که از حمل‌ونقل هوایی و دریایی تا زیرساخت‌ها و تجهیزات سفر را تحت تأثیر قرار می‌دهد. سوخت جت و سوخت سنگین، موتور محرک هواپیماها و کشتی‌های کروز هستند و نوسان قیمت نفت مستقیماً هزینه‌های سفر و رونق گردشگری را متأثر می‌کند.
در زیرساخت‌های گردشگری، نفت در تأمین انرژی و تولید مواد اولیه نقش کلیدی دارد. محصولات پتروشیمی نیز در تجهیزات روزمره گردشگران حضوری گسترده دارند. در ایران، گردشگری جاده‌ای به بنزین و گازوئیل وابسته است و سیاست‌های سوخت بر الگوهای سفر اثر می‌گذارند. هرچند آینده گردشگری با حرکت به سمت سوخت‌های جایگزین و انرژی‌های پاک در حال تحول است، نفت همچنان برای دهه‌ها منبع اصلی انرژی این صنعت باقی خواهد ماند.
نفت؛ موتور محرک صنعت هواپیمایی
صنعت گردشگری بین‌المللی بدون هواپیما عملاً متوقف می‌شود و این صنعت به‌طور کامل به نفت وابسته است. سوخت جت (Jet Fuel) که از پالایش نفت خام به دست می‌آید، اصلی‌ترین منبع انرژی پروازهاست.
بیش از ۹۰ درصد پروازهای جهانی از این سوخت استفاده می‌کنند. نوسان در بازار جهانی نفت به‌طور مستقیم هزینه پرواز را تغییر می‌دهد و همین مسئله بر میزان سفرهای گردشگران، تعداد پروازها و حتی برنامه‌ریزی خطوط هوایی اثرگذار است. به همین دلیل، قیمت نفت یکی از شاخص‌های کلیدی در برآورد رونق یا رکود گردشگری هوایی محسوب می‌شود.
گردشگری دریایی و وابستگی به نفت
کشتی‌های کروز که نماد گردشگری دریایی مدرن هستند، در زمره بزرگ‌ترین مصرف‌کنندگان سوخت فسیلی قرار می‌گیرند. این کشتی‌ها روزانه هزاران لیتر سوخت سنگین (Heavy Fuel Oil) مصرف می‌کنند و هزینه‌های بالای سوخت یکی از دلایل اصلی گرانی سفرهای دریایی است.
از سوی دیگر، مقررات زیست‌محیطی جدید سازمان بین‌المللی دریانوردی (IMO) برای کاهش گوگرد در سوخت کشتی‌ها، اهمیت نفت پالایش‌شده و سوخت‌های جایگزین را دوچندان کرده است. بنابراین صنعت کروز، بیش از هر زمان دیگری به تحولات بازار نفت وابسته است.
نفت در زیرساخت‌های گردشگری
زیرساخت‌های گردشگری از هتل‌ها و مراکز تفریحی گرفته تا رستوران‌ها و سیستم‌های حمل‌ونقل شهری، نیازمند انرژی پایدار هستند. در بسیاری از کشورها، بخش بزرگی از این انرژی همچنان از نفت و فرآورده‌های نفتی تأمین می‌شود.
نفت علاوه بر تأمین برق و گرمایش، نقشی مهم در تولید مواد ساختمانی، عایق‌ها و تجهیزات سرمایشی و گرمایشی ایفا می‌کند. در واقع، بدون حضور نفت، توسعه زیرساخت‌های گردشگری با دشواری جدی روبه‌رو خواهد شد.
پتروشیمی؛ همراه نامرئی گردشگران
نقش نفت تنها در سوخت حمل‌ونقل خلاصه نمی‌شود، بلکه در تجهیزات سفر نیز به‌وضوح دیده می‌شود.
بسیاری از وسایل مورد استفاده گردشگران، از چمدان‌های سبک ساخته‌شده با پلیمرهای نفتی گرفته تا لباس‌های ورزشی، کفش‌های ضدآب، بطری‌های پلاستیکی آب، عینک‌های آفتابی و تجهیزات کمپینگ، همگی محصول صنایع پتروشیمی هستند. بنابراین، نفت در تجربه روزمره سفر گردشگران حضوری گسترده اما کمتر دیده‌شده دارد.
اثر زنجیره‌ای قیمت نفت بر هزینه‌های سفر
افزایش یا کاهش قیمت نفت، اثر زنجیره‌ای بر تمامی بخش‌های گردشگری می‌گذارد. رشد قیمت نفت باعث افزایش هزینه سوخت هواپیما، کشتی و وسایل نقلیه جاده‌ای می‌شود. این تغییرات در نهایت هزینه بلیت، قیمت تورها و خدمات گردشگری را بالا برده و قدرت خرید گردشگران را کاهش می‌دهد. از سوی دیگر، افت قیمت نفت می‌تواند موجب افزایش سفرها و رونق گردشگری شود. به همین دلیل، کارشناسان صنعت گردشگری همیشه تحولات بازار جهانی نفت را زیر نظر دارند.
نفت و گردشگری داخلی در ایران
در ایران، بخش عمده گردشگری داخلی بر پایه سفرهای جاده‌ای شکل گرفته است. میلیون‌ها خودرو شخصی و وسایل نقلیه عمومی برای حرکت به بنزین و گازوئیل وابسته‌اند.
تغییر در قیمت یا سیاست‌های یارانه‌ای سوخت می‌تواند مستقیماً بر میزان سفرهای داخلی اثرگذار باشد. از سوی دیگر، توسعه جایگاه‌های سوخت و دسترسی به انرژی نیز جزئی جدایی‌ناپذیر از رونق گردشگری جاده‌ای محسوب می‌شود. به همین دلیل، نفت در ایران نه‌تنها یک منبع انرژی، بلکه عاملی تعیین‌کننده در الگوهای سفر مردم است.
آینده گردشگری؛ گذار تدریجی از نفت
هرچند صنعت گردشگری امروز به‌شدت به نفت وابسته است، اما آینده این وابستگی در حال تغییر است. سرمایه‌گذاری در سوخت‌های جایگزین مانند LNG، سوخت‌های زیستی و استفاده از خودروها و اتوبوس‌های برقی، نخستین نشانه‌های این گذار را آشکار کرده است.
با این حال، باتوجه به گستردگی حمل‌ونقل هوایی و دریایی و هزینه‌های بالای فناوری‌های نو، نفت همچنان برای دهه‌های آینده منبع اصلی انرژی گردشگری باقی خواهد ماند. مسیر آینده این صنعت، ترکیبی از وابستگی پایدار به نفت و حرکت تدریجی به سمت انرژی‌های پاک خواهد بود.
